zaman yolculuğu

• geçmişe gitmek mi? hayaller! şu anki bilimle geçmişe gidip atalarımızla takılmak imkansız. görelilik teorisi falan diyor ki, hızlı gidersen zaman daha yavaş akar. ışık hızında gitsek bile zamanda geriye gidemeyiz.
  
  geleceğe gitmek ise bambaşka bir hikaye. ışık hızına yakın bir hızda uzayda takılırsan, dünya'ya döndüğünde geri kalanlardan daha az yaşlanmış olursun. bu da "ikiz paradoksu" olarak biliniyor.
  
  solucan delikleri gibi uzay-zamanda kısayollar bulursak, teoride geçmişe de gidebiliriz. ama bunların var olduğunu kimse kanıtlayamadı. var olsalar bile dengesiz ve tehlikeli olabilirler.
  
  bilim kurgu filmlerinde zaman yolculuğu çok havalı görünüyor, kabul edelim. ama fizikçiler ve filozoflar bu konuda pek de anlaşamıyor. kimisi zamanın tek bir yönde ilerlediğini ve geçmişe gitmenin imkansız olduğunu söylüyor. kimisi de paralel evrenler falan teorisi kuruyor.
  
  zaman yolculuğu yapanlar olduğunu iddia edenler de var. bilimsel bir kanıt olmasa da, bu tür hikayeler dinlemek keyifli tabii.
• zaman yolculuğunu keşif etseler bile bizlere söylemeyeceklerini iyi biliyoruz. ne biliyoruz bulmakdıklarını. amerika bunu icat etse bile söylemez. hatta işine gelecek şekilde oynamalar yapardı.
• celiskidir, veya bilincaltindaki bir pismanligi duzeltme icgudusudur.
  
  - celiski kismini soyle aciklayalim: genel gorelilik var, ve formulune baktiginizda aslinda sectiginiz bir noktada linear interpolation yaptiginizi gorursunuz. bu da aslinda dunyaya eternalist bir bakistir, yani zamanin dorduncu boyut oldugunu kabul etmektir, gecmis ve gelecegi bugunden kontrol edemiyoruz demektir. bu dogruysa zaten zaman yolculugu imkansizdir, degilse zaten genel gorelilik teorisi de yanlistir ve evrende bizim su an bilmedigimiz bir fizik kanunlari seti vardir. boyle bir durumda gecmis ve gelecek gibi kavramlar anlamini yitiriyor - ha buradan suraya gidiyorum demek gibi bi sey de olabilir zaman yolculugu. ama o zaman teknik olarak herkes bu yolculugu yapabilir, o halde referans noktamiz yok, o halde suruklenip gidiyoruz demektir, bu da deneyimledigimiz dunyaya aykiri cunku balistik, dinamik mekanik basit fizik kanunlari hala calisiyor ve bununla hayatimizi idame ediyoruz - farkli skalalarda zaman yolculugu mumkun diye gelmeyin, ben kahvalti icin cay demlerken isime yaramiyor sonucta iste. bunun tek cikis yolu olarak closed timelike curve diyorlar, ama onun da kuyrugunu yiyen bir yilandan farki yok, o yuzden o hikayeler aslinda tek hikayedir: yillarca geleneklerine sikica baglanmis bir toplumun kendini yok edecegini anlatir. bunu anlatmak istemeyen hikayelerse bilim konusunda zayif kaldiklari icin bugun zaman yolculugu konusu bu celiskisinden cikamamistir.
  
  - bilincaltindaki pismanlik kismiysa soyle: zaman yolculuguna atif yapilan donemlerde zamanin ruhunda hep bir pismanlik havasi vardir. yedi uyuyanlar hikayesinde mesela roma'nin hristiyanlara eziyet etmesi vardir, l'an 2440, rêve s'il en fût jamaisda 1770 fransasi'ndaki mutlak monarsinin altinda ezilenlerin pismanligi vardir, memoirs of the twentieth centuryde de jesuitlerin gucten dusmesinin pismanligini okuyabilirsiniz. o zamandan itibaren de genelde ezilen, calistirilan halklarin hikayelerine gidilir zaman yolculuklarinda, bu da koleligin kaldirilmasi konusulurken kamuoyunda ters cephede kalmis eski zenginlerin pismanligidir - ki bunun zirvesini, cek milliyetciliginin daha erkenden cikmama pismanligi olarak capekin rossumovi univerzální robotisinde gorursunuz. bununla beraber bilimkurgu genresi ortaya cikarken bir yandan da bu sekilde pismanliklar yasanan konulari islerler. neuromancer mesela cybernetics hareketinin millete ev bilgisayari satip internette mall alisverisi yaptirmaya donusmesine uzulen bir kitaptir, yani gelecegin bu sekilde olacagini ongorup yazmistir yazar. bu hikayelerin distopya genresiyla birlesmesiyle de gunumuze daha yakin hunger games gibi romanlari okumak mumkun. evet, artik zaman yolculugu yok hikayede, ama gelecekte bir whatif dunyasi yaratip bugune soz soyleme ihtiyaci var. doctor who mesela bunu hem gelecege hem gecmise bakarak, uk vatandasina ders vererek yapiyor. amerikan usulu zaman yolculugu hikayelerini anlatmama gerek yok zaten, once matt damon'i sonra da dunya'yi istila edecegiz diyerek abd'nin 5 buyuk sehrini isgal etmeye calisan uzaylilari kovup dunyayi kurtariyor o minik rambolar.
  
  dolayisiyla pek mumkun gibi gozukmuyor bana. zaten karanlik madde, karanlik enerji gibi bi dolu kolpamiz var, once onlari bi anlayalim, belki yeni bir teori buluruz o zaman yine bakariz bu konuya.